• Data: 2024-11-27 • Autor: Katarzyna Talkowska-Szewczyk
9 lat temu zmarł mój tata, który wspólnie z mamą prowadził 20-hektarowe gospodarstwo rolne. Należał do niego również budynek mieszkalny i gospodarczy. 2 tygodnie temu odbyła się założona przeze mnie sprawa spadkowa, w której sąd ogłosił, że należą mi się 3/16 spadku po tacie. Oznajmiłem wszystkim, że chcę swoją część pola uprawiać, nie korzystając z budynków. Zaproponowałem, że wezmę 2 hektary ziemi, niestety nie spotkało się to z akceptacją. Dodatkowy problem to fakt, że grunty zostały oddane w dzierżawę, a umowa została zawarta przed rokiem na okres aż 10 lat. Czy na tej podstawie mogę zerwać tę umowę, bo ani ja, ani moje rodzeństwo jej nie podpisaliśmy, a dzierżawiący dobrze znał sytuację?
Jak wynika z opisu, aktualnie zakończyła się sprawa spadkowa po Pańskim zmarłym przed 9 laty ojcu i sąd wskazał, kto i w jakiej części po nim dziedziczy. Natomiast nie przeprowadzono jeszcze działu spadku, czyli takiego postępowania, w którym wskazano by, kto ma jaką część spadku, np. ta część pola przypada Panu, a ta część przypada rodzeństwu, budynek przypada spadkobiercy X, drugi budynek przypada Y. Jeżeli zamierza Pan wykonywać działalność w zakresie odziedziczonej części nieruchomości, to warto byłoby przeprowadzić formalny dział spadku, aby wiadomym było, która część nieruchomości należy do Pana, a która do innych osób.
Postępowanie o dział spadku zostało uregulowane od art. 680 do art. 689 ustawy z dnia 17 listopada 1964 r. Kodeks postępowania cywilnego (Dz. U. z 2023 r., poz. 1550; zwanej dalej w skrócie „K.p.c.”). Warto rozważyć przeprowadzenie części albo całości postępowania w przedmiocie działu spadku. Częściowy dział spadku będzie miał miejsce w przypadku, gdy wniosek o jego przeprowadzenie obejmował będzie część majątku spadkowego, natomiast całkowity dział spadku występuje wtedy, gdy dokona się podziału całego spadku pomiędzy wszystkich spadkobierców. Takie postępowanie można wszcząć zarówno przed sądem, jak i przed notariuszem. W przypadku porozumienia co do sposobu przeprowadzenia działu spadku postępowanie przed sądem będzie tańsze niż postępowanie przed notariuszem.
Zgodnie z art. 1035 ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (Dz. U. z 2022 r., poz. 1360; dalej „K.c.”) – jeżeli spadek przypada kilku spadkobiercom, do wspólności majątku spadkowego oraz do działu spadku stosuje się odpowiednio przepisy o współwłasności w częściach ułamkowych z zachowaniem przepisów niniejszego tytułu, tj. przepisów dotyczących Wspólności majątku spadkowego i działu spadku. Zgodnie z art. 195 K.c. własność tej samej rzeczy może przysługiwać niepodzielnie kilku osobom (współwłasność). Natomiast zgodnie z art. 196 § 1 K.c. współwłasność jest albo współwłasnością w częściach ułamkowych albo współwłasnością łączną. Domniemywa się, że udziały współwłaścicieli są równe. Natomiast do rozporządzenia rzeczą wspólną oraz do innych czynności, które przekraczają zakres zwykłego zarządu (np. sprzedaż nieruchomości), potrzebna jest zgoda wszystkich współwłaścicieli. W braku takiej zgody współwłaściciele, których udziały wynoszą co najmniej połowę, mogą żądać rozstrzygnięcia przez sąd, który orzeknie, mając na względzie cel zamierzonej czynności oraz interesy wszystkich współwłaścicieli (art. 199 K.c.).
W postępowaniu działowym określa się, co wchodzi w skład spadku, wyszczególnia się przedmioty tego spadku, określa się ich wartość oraz można znieść współwłasność tych rzeczy (nieruchomości) poprzez sprzedaż i podział sumy uzyskanej ze sprzedaży zgodnie z udziałami lub też przyznanie danej rzeczy (nieruchomości) jednemu ze spadkobierców na wyłączną własność z obowiązkiem spłaty pozostałych spadkobierców. Przeprowadzenie działu spadku umożliwi Panu rozporządzenie przedmiotami należącymi do spadku.
Dział spadku może nastąpić albo na mocy umowy między wszystkimi spadkobiercami, albo na mocy orzeczenia sądu na żądanie któregokolwiek ze spadkobierców (art. 1037 § 1 K.c.). Nadto jeżeli do spadku należy nieruchomość, to umowa o dział powinna być zawarta w formie aktu notarialnego lub też dział powinien być przeprowadzony przed sądem powszechnym.
Jeżeli przedmiotem majątku spadkowego jest majątek wspólny (wspólność majątkowa małżeńska) a z informacji wynika, że taka sytuacja ma miejsce (prowadzenie gospodarstwa przez rodziców), to aby przeprowadzić dział spadku należy również dokonać podziału majątku wspólnego małżonków, tj. mamy i taty. W tym celu we wniosku o przeprowadzenie działu spadku należy podać:
W związku z tym, że w skład spadku wchodzi nieruchomość, to wraz z wnioskiem należy przedstawić dowody stwierdzające, że nieruchomość stanowiła własność spadkodawcy (art. 680 § 2 K.p.c.). Takimi dowodami mogą być: akt notarialny nabycia nieruchomości, czy też odpis z księgi wieczystej nieruchomości.
Z uwagi na koszty, jakie wiążą się ze złożeniem sprawy do sądu, warto jest porozumieć się co do przeprowadzenia działu spadku, co będzie miało wpływ na wysokość opłat stałych, których wniesienie warunkuje rozpoznanie sprawy przez sąd. Koszty postępowania będą przedstawiały się następująco:
Zasadne byłoby w opisywanym przypadku przeprowadzenie całkowitego działu spadku po zmarłym tacie.
Odnosząc się do drugiej części pytania, wskazać należy, że jeśli umowa dzierżawy nie została podpisana z osobami, które są współwłaścicielami nieruchomości, zatem czynność prawna jest wadliwa. Jeżeli czynność ta nie zostanie potwierdzona przez osoby uprawnione, tj. współwłaścicieli nieruchomości, wówczas umowa taka jest nieważna albowiem nie została podpisana z osobami uprawnionymi. Zatem w tym zakresie wystarczające będzie pismo do dzierżawcy z informacją o tym, że umowa jest nieważna albowiem nie została podpisana ze wszystkimi współwłaścicielami nieruchomości, a bez przeprowadzenia działu spadku żaden ze współwłaścicieli nieruchomości nie może bez zgody pozostałych nią dysponować.
Brak zgody na podział ziemi
Po śmierci rodziców, Marek stał się współwłaścicielem 20-hektarowego gospodarstwa rolnego wraz z rodzeństwem. Marek chciał wyjść ze współwłasności i zaproponował w ramach działu spadku, aby otrzymać 2 hektary ziemi bez korzystania z budynków. Jego rodzeństwo jednak nie zgodziło się na takie rozwiązanie, argumentując, że całość gospodarstwa powinna pozostać wspólną własnością, dopóki nie zdecydują, jak nim zarządzać. Ostatecznie Marek zdecydował się złożyć wniosek o dział spadku w sądzie.
Spór o umowę dzierżawy
Anna, jako jedna z współwłaścicieli gospodarstwa rolnego po rodzicach, dowiedziała się, że część gruntów została wydzierżawiona przez jej brata bez jej zgody. Umowa została zawarta na 10 lat, jednak Anna nie podpisała tej umowy. Zgodnie z prawem, taka czynność wymaga zgody wszystkich współwłaścicieli. Anna postanowiła wnieść sprawę do sądu o unieważnienie umowy dzierżawy, argumentując, że nie miała możliwości jej zaakceptowania.
Podział majątku między spadkobierców
Tomasz i jego rodzeństwo odziedziczyli po rodzicach gospodarstwo rolne. Gospodarstwo miało łącznie 15 hektarów, w tym budynek mieszkalny. Tomasz chciał otrzymać część ziemi i prowadzić działalność rolną, jednak nie miał środków na wykupienie rodzeństwa. Zdecydowali się na sprzedaż gospodarstwa, a uzyskane środki podzielili zgodnie z udziałami spadkowymi, co umożliwiło każdemu otrzymanie należnej części majątku.
Podział spadku, zwłaszcza w przypadku gospodarstwa rolnego, często wiąże się z trudnymi decyzjami i koniecznością uzgodnień między spadkobiercami. Formalne uregulowanie współwłasności pozwala na uniknięcie sporów i umożliwia efektywne zarządzanie odziedziczonym majątkiem. Warto rozważyć sądowy lub notarialny dział spadku, aby wyjść z impasu i osiągnąć porozumienie.
Potrzebujesz pomocy prawnej w zakresie działu spadku lub sporządzenia pism sądowych? Skorzystaj z naszej oferty porad prawnych online – szybka i profesjonalna pomoc bez wychodzenia z domu! Aby skorzystać z naszych usług, opisz swój problem w formularzu pod artykułem.
1. Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. - Kodeks cywilny - Dz.U. 1964 nr 16 poz. 93
2. Ustawa z dnia 17 listopada 1964 r. - Kodeks postępowania cywilnego - Dz.U. 1964 nr 43 poz. 296
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
Zapytaj prawnika
