• Autor: Izabela Nowacka-Marzeion
Urodziłam się w 1961 r. Od 16 do 34 roku życia pracowałam w gospodarstwie rolnym rodziców. Szkołę ukończyłam w 1982 r. Dwa lata później wyszłam za mąż i miałam ubezpieczenie zdrowotne u męża w pracy. U rodziców nie byłam ubezpieczona i nie odprowadzali za mnie składek emerytalnych. W 1994 r. rodzice przepisali mi gospodarstwo w formie darowizny za emeryturę – prowadziłam je do 2000 r. i opłacałam składki do KRUS. Od 2000 r. do chwili obecnej jestem w ZUS. 1) Czy okres prowadzenia przeze mnie gospodarstwa rolnego będzie doliczony do okresu ubezpieczenia w ZUS? 2) Czy okres pracy w gospodarstwie u rodziców może być doliczony do okresów ubezpieczenia w KRUS i ZUS? Czy muszę ten okres udokumentować i opłacić zaległe składki? 3) Czy będę mogła przejść na emeryturę w wieku 60 lat? Czy będę miała wypracowane lata pracy?
Obliczając emeryturę, ZUS oblicza kapitał początkowy za okres do 1999 r.
Niestety w zakresie kapitału nie jest możliwe uwzględnienie okresu pracy w gospodarstwie rolnym.
W myśl art. 174 ust. 1 ustawy o emeryturach i rentach z FUS kapitał początkowy ustala się na zasadach określonych w art. 53, z uwzględnieniem ust. 2-12. Zgodnie z ust. 2 przy ustalaniu kapitału początkowego przyjmuje się przebyte przed dniem wejścia w życie ustawy: 1) okresy składkowe, o których mowa w art. 6, 2) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 5, 3) okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2, czyli w wymiarze nieprzekraczającym jednej trzeciej udowodnionych okresów składkowych. Podstawę wymiaru kapitału początkowego ustala się na zasadach określonych w art. 15, 16, 17 ust. 1 i 3 oraz art. 18, z tym że okres kolejnych 10 lat kalendarzowych ustala się z okresu od dnia 1 stycznia 1980 r. do dnia 31 grudnia 1998 r. Zgodnie zaś z treścią przepisu art. 24 ust. 1 cytowanej ustawy ubezpieczonym urodzonym po dniu 31 grudnia 1948 r. przysługuje emerytura po osiągnięciu wieku emerytalnego określonego w ust. 1a i 1b, z zastrzeżeniem art. 46, 47, 50, 50a, 50e i 184.
W art. 25 wskazano z kolei, że podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 24, stanowi kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata emerytury, zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173-175 oraz kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych, z zastrzeżeniem ust. 1a i 1b oraz art. 185 (ust. 1). Waloryzację składek przeprowadza się corocznie, od dnia 1 czerwca każdego roku, poczynając od waloryzacji za rok 2000.
Kapitał początkowy dla ubezpieczonych urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., którzy przed dniem wejścia w życie ustawy opłacali składki na ubezpieczenie społeczne lub za których składki opłacali płatnicy składek, ustala się według zasad określonych w art. 174 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, który modyfikuje w stosunku do zasad ogólnych reguły ustalania podstawy wymiaru oraz liczby okresów składkowych i nieskładkowych. I tak, na podstawie art. 174 ust. 2 ustawy do stażu ubezpieczeniowego przyjmuje się okresy składkowe wymienione w art. 6 i nieskładkowe wymienione w art. 7. Niewątpliwie jest to zawężenie w stosunku do zasad ogólnych, gdyż do obliczania emerytury na podstawie art. 53, oprócz okresów wymienionych w art. 6 i 7, uwzględnia się – pod pewnymi warunkami – wymienione w art. 10 ust. 1 ustawy okresy opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników, przypadające przed dniem 1 lipca 1977 r. okresy prowadzenia gospodarstwa rolnego po ukończeniu 16 roku życia oraz przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia. Należy zaakceptować stanowisko, że katalog z art. 174 ust. 2 ustawy ma charakter zamknięty w tym sensie, że okresy w nim nieprzewidziane nie mogą zostać uwzględnione. Możliwość zatem uznania, że wskazany okres wpływa na wysokość hipotetycznej emerytury ustalonej na dzień 1 stycznia 1999 r. istnieje tylko wtedy, gdy okres ten można zakwalifikować do jednego z okresów wymienionych w art. 6 i 7 ustawy (zob. wyrok Sądu Apelacyjnego w Warszawie z dnia 11 marca 2005 r., sygn. III AUa 1380/04, opubl. OSA 2006/6/20, LEX nr 166814, a także wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie z dnia 18 czerwca 2013 r., sygn. III AUa 92/13, opubl. LEX nr 1430780). Z uwagi na brak odesłania w art. 174 ust. 2 do przepisu art. 10 stwierdzić trzeba, że nie istnieje podstawa prawna, która uzasadniałaby żądanie w zakresie uwzględnienia okresów pracy w gospodarstwie rolnym przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego.
Treść art. 10 ust. 1 pkt. 3 ustawy o emeryturach i rentach pozwala przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnić również przypadające przed dniem 1 stycznia 1983 r. okresy pracy w gospodarstwie rolnym po ukończeniu 16 roku życia, jeżeli okresy składkowe i nieskładkowe, ustalone na zasadach określonych w art. 5-7, są krótsze od okresu wymaganego do przyznania emerytury, w zakresie niezbędnym do uzupełnienia tego okresu. Z kolei art. 174 ww. ustawy wymienia okresy składkowe i nieskładkowe, tj. okresy składkowe, o których mowa w art. 6, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt. 5, okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 pkt. 1-4 i 6-12, w wymiarze nie większym niż określony w art. 5 ust. 2.
Jeśli posiada Pani wymagany okres ubezpieczeniowy do przyznania emerytury, nie dolicza się do niego okresu pracy w gospodarstwie rolnym rodziców zgodnie z dyspozycją ww. art. 10, zaś okresu tego nie można doliczyć do ustalenia kapitału początkowego, gdyż stoi temu na przeszkodzie art. 174 ust. 2 ww. ustawy. Wspomniane okresy nie zostały bowiem wymienione jako składkowe lub jako nieskładkowe.
Zasady ustalania wysokości kapitału początkowego określa art. 174 ustawy emerytalnej. Przepis ten odwołuje się do art. 53, tj. do przepisu wskazującego sposób obliczania tzw. starej emerytury i wyjaśnia szczegółowo kolejne kroki podejmowane przy obliczaniu tego kapitału, w tym wskazuje odmienności w porównaniu do sposobu obliczania emerytury. W świetle Pani sprawy najbardziej istotny jest art. 174 ust. 2 ustawy emerytalnej, gdyż wynika z niego, jakie rodzaje okresów składkowych bierze się pod uwagę przy ustalaniu wysokości kapitału początkowego, przy czym wśród okresów tych nie wymienia się okresów prowadzenia gospodarstwa rolnego.
Podstawę prawną tego uzupełnienia stanowi art. 10 ust. 1 pkt 1 ustawy emerytalnej, zgodnie z którym przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy obliczaniu jej wysokości uwzględnia się również okresy ubezpieczenia społecznego rolników, za które opłacono przewidziane w odrębnych przepisach składki, traktując je jak okresy składkowe.
Jest możliwość zwiększenia emerytury z powszechnego systemu emerytalnego z tytułu opłacania składek na ubezpieczenie społeczne rolników na podstawie art. 56 ustawy emerytalnej – mogą być obliczone przy uwzględnieniu udowodnionych przez Panią okresów tego ubezpieczenia 1994-2000 r.
W celu uwzględnienia przez organ rentowy ewentualnych okresów ubezpieczenia społecznego rolników przy obliczaniu emerytury w oparciu o art. 26 ustawy emerytalnej jest możliwe, jednak wymaga uzyskania w Kasie Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego aktualnego zaświadczenie o przebiegu ubezpieczenia społecznego rolników i następnie dołączenia takiego zaświadczenia do wniosku o ponowne przeliczenie emerytury, który to wniosek należy złożyć w Zakładzie Ubezpieczeń Społecznych.
Co do emerytury KRUS
Zgodnie z przepisem art. 19 ust. 1 ustawy z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników (j.t. z 2008 r. Dz. U. Nr 50, póz. 291 ze zm.) – emerytura rolnicza przysługuje ubezpieczonemu, który spełnia łącznie następujące warunki:
1) osiągnął wiek emerytalny (wiek emerytalny kobiety wynosi 60 lat, a mężczyzny 65 lat);
2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 25 lat, z uwzględnieniem art. 20.
Zobacz również: Czy KRUS dolicza ZUS do emerytury?
Emerytura rolnicza przysługuje także ubezpieczonemu rolnikowi, który spełnia łącznie następujące warunki:
1) osiągnął wiek 55 lat, jeśli jest kobietą, albo 60 lat, jeśli jest mężczyzną;
2) podlegał ubezpieczeniu emerytalno-rentowemu przez okres co najmniej 30 lat;
3) zaprzestał prowadzenia działalności rolniczej (ust. 2).
W myśl przepisu art. 20 ust. 1 ww. ustawy, do okresów ubezpieczenia wymaganych zgodnie z art. 19 ust. 1 pkt 2 i ust. 2 pkt 2 zalicza się okresy:
1) podlegania ubezpieczeniu społecznemu rolników indywidualnych i członków ich rodzin w latach 1983-1990;
2) prowadzenia gospodarstwa rolnego lub pracy w gospodarstwie rolnym, po ukończeniu 16 roku życia, przed dniem 1 stycznia 1983 r.;
3) od których zależy prawo do emerytury zgodnie z przepisami emerytalnymi.
Okresów, o których mowa w ust. 1, nie zalicza się do okresów ubezpieczenia, jeżeli zostały one zaliczone do okresów, od których zależy prawo do emerytury lub renty na podstawie odrębnych przepisów (ust. 2).
Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się do osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 roku. (ust. 3)
Nie może Pani opłacić składek wstecz. Powinna Pani wystąpić do KRUS z wnioskiem o wydanie zaświadczenia o okresach podlegania pod ubezpieczenie społeczne rolników i przeanalizować, czy spełnia Pani ww. warunki.
Emerytura z ZUS będzie niewątpliwie wyższa niż ta z KRUS. Warto więc przeanalizować, czy bardziej opłaca się dodać składki z KRUS do ZUS czy występować o 2 świadczenia.
Zobacz również: Zaświadczenie z KRUS o opłacaniu składek do stażu pracy
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Izabela Nowacka-Marzeion
Magister prawa, absolwentka Wydziału Prawa Uniwersytetu Kardynała Stefana Wyszyńskiego w Warszawie. Doświadczenie zdobyła w ogólnopolskiej sieci kancelarii prawniczych, po czym podjęła samodzielną praktykę. Specjalizuje się w prawie cywilnym, rodzinnym, pracy oraz ubezpieczeń społecznych. Posiada bogate doświadczenie w procedurach administracyjnych, prawem budowlanym oraz postępowaniach cywilnych. Prywatnie interesuje się sukcesją i planowaniem spadkowym oraz zabezpieczeniem firm.
Zapytaj prawnika
