Warunki kontynuowania działalności rolniczej i pobierania dopłat po wymeldowaniu z Polski

Zameldowanie rolnika

Wskazać należy, że zameldowanie poświadcza związek rolnika z daną ziemią. Wszak stosownie do treści  art. 7 ust. 4 ustawy z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego: „dowodem potwierdzającym zamieszkanie jest zaświadczenie o zameldowaniu na pobyt stały”. A zatem meldunek ma znaczenie w kontekście planowania zakupu działek w Polsce. Zaś nie będzie to powodowało utraty z mocy prawa rolniczego ubezpieczenia KRUS. Niemniej, rolnik musi prowadzić gospodarstwo rolne, aby pozostać ubezpieczonym w KRUS-ie.

Prowadzenie działalności rolniczej

Zgodnie wyrokiem Sądu Najwyższego z 28 stycznia 2009 r. (sygn. akt I UK 202/08) warunkiem wyjściowym ubezpieczenia społecznego rolników jest własność lub posiadanie gospodarstwa rolnego. Ten podstawowy warunek nie jest jednak wystarczający, gdyż ubezpieczenie społeczne rolników wynika nie z samego posiadania gospodarstwa rolnego, ale przede wszystkim z prowadzenia w nim osobiście działalności rolniczej. Nie zawsze bowiem ten, kto jest właścicielem lub posiadaczem gospodarstwa rolnego, prowadzi działalność rolniczą. Z art. 38 ustawy o ubezpieczeniu społecznym rolników wynika zaś domniemanie, że właściciel gruntów zaliczonych do użytków rolnych bądź dzierżawca takich gruntów, prowadzi działalność rolniczą na tych gruntach, a jeżeli własność lub dzierżawa przysługuje kilku osobom, to każda z tych osób uczestniczy w prowadzeniu działalności rolniczej. A zatem podstawą ubezpieczenia społecznego rolników jest prowadzenie działalności rolniczej.  Art. 6 pkt 1 ww. ustawy nie wymaga, aby rolnik miał stałe miejsce pobytu na terenie gospodarstwa rolnego. Nie jest więc co do zasady wykluczone łączenie przez posiadacza gospodarstwa rolnego działalności rolniczej z czasowym (ale nie trwałym!) pobytem za granicą (tak Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 12 lutego 2015 r., sygn. akt I UK 222/14). To jednak Pani musiałaby wykazać, że mimo wymeldowania i wyjazdu za granicę to w Polsce ma miejsce centrum Pani interesów życiowych a to nie jest proste. Już kilkuletni pobyt za granicą, który wyklucza osobiste prowadzenie gospodarstwa rolnego, spowoduje, że nie będzie  Pani mogła opłacać składek do KRUS, chyba że z zagranicy podejmować Pani będzie wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności w gospodarstwie rolnym (tak w wyroku Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2007 r., sygn. akt I UK 139/07).

Brak meldunku i jego konsekwencje

Brak meldunku w Polsce nie pozbawia też Pani co do zasady prawa do tego, aby w Polsce mieć konto w banku. W większości banków w kraju z powodzeniem można posiadać rachunek bez stałego miejsce zameldowania. Ni mnie są wyjątki, więc musi Pani ustalić w konkretnym banku, czy jego regulamin wymaga meldunku w Polsce dla celów posiadania tegoż rachunku.

Gdyby zatem postanowiła  Pani zrezygnować z zameldowania w Polsce, a tym samym z zajmowania się posiadaną ziemią w sposób trwały, mogłaby Pani stracić status rolnika. Wszystko zależy bowiem od tego, czy mimo wyjazdu to Pani zarządzałaby ziemią, przyjeżdżała do Polski, miała dowody na to, że to nadal Pani osobiście to gospodarstwo prowadzi co najwyżej przy pomocy pracowników. Nadto pozostaje kwestia dopłat. Tutaj trzeba znać regulamin/warunki ich otrzymywania. Mogło być bowiem wymagane zameldowanie na terenie gminy objętej ziemią, na którą pobierane są dotacje.

Prawa własności do Pani ziemi by Pani nie straciła, nawet trwale tracąc związek z Polską i gospodarstwem, ale status rolnika mogłaby Pani utracić, to zaś może mieć wpływ na dotacje (a to musi Pani ustalić, analizując warunki dotacji: umowa, regulamin, akt prawny, który ją Pani przyznał). Wszak art. 6 ustawy o kształtowaniu ustroju rolnego stanowi: „Za rolnika indywidualnego uważa się osobę fizyczną będącą właścicielem, użytkownikiem wieczystym, samoistnym posiadaczem lub dzierżawcą nieruchomości rolnych, których łączna powierzchnia użytków rolnych nie przekracza 300 ha, posiadającą kwalifikacje rolnicze oraz co najmniej od 5 lat zamieszkałą w gminie, na obszarze której jest położona jedna z nieruchomości rolnych wchodzących w skład gospodarstwa rolnego i prowadzącą przez ten okres osobiście to gospodarstwo”. Ustęp 2 wskazuje zaś, że „uważa się, że osoba fizyczna osobiście prowadzi gospodarstwo rolne, jeżeli: pracuje w tym gospodarstwie, podejmuje wszelkie decyzje dotyczące prowadzenia działalności rolniczej w tym gospodarstwie”. W konkretnym stanie faktycznym można te przesłanki utracić, zaś co do dotacji koniecznie trzeba sprawdzić w Agencji Restrukturyzacji i Modernizacji Rolnictwa, czy nie ma warunku mieszkania w Polsce i meldunku w całym okresie ich pobierania.

Dopłaty związane z uprawą leśną

Generalnie o ile sam wyjazd za granicę nie może stanowić podstawy odebrania prawa do świadczeń przyznanych w związku z założeniem uprawy leśnej, o tyle na pewno jednym z warunków otrzymywania tzw. premii pielęgnacyjnej (jedna z rodzajów dopłat zw. z zalesieniem) jest dbanie o nią. I teraz jeśli w wyniku kontroli zostanie ustalone, że nie jest ta przesłanka spełniona, to płatność może zostać pomniejszona. § 18 rozporządzenia z dnia 19 marca 2009 r. dnia 19 marca 2009 r. w sprawie szczegółowych warunków i trybu przyznawania pomocy finansowej w ramach działania „Zalesianie gruntów rolnych oraz zalesianie gruntów innych niż rolne” objętego Programem Rozwoju Obszarów Wiejskich na lata 2007-2013 wskazuje:

„1.  Rolnik zwraca:

1) premię pielęgnacyjną w wysokości, która jest określona w załączniku nr 6 do rozporządzenia, jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzone, że:

a) nie wykasza roślinności zagłuszającej sadzonki,

b) nie wykonuje określonych w planie zalesienia cięć pielęgnacyjnych drzew;

2) wsparcie na zalesienie w wysokości, która jest określona w załączniku nr 6 do rozporządzenia, jeżeli w wyniku kontroli zostanie stwierdzone, że:

a) nie posiada dokumentów, o których mowa w § 17 pkt 1,

b) udział drzew gatunków iglastych w powierzchni uprawy leśnej został przekroczony co najmniej o 20% w stosunku do udziału tych drzew przewidzianego w planie zalesienia, przy czym wsparcie na zalesienie nie podlega zwrotowi, jeżeli przekroczenie to nastąpiło po upływie 5 lat od dnia wypłaty wsparcia na zalesienie.

1a.  Rolnik zwraca premię pielęgnacyjną, w części przeznaczonej na ochronę uprawy leśnej przed zwierzyną, za cały okres jej pobierania, jeżeli nie zastosował indywidualnych środków ochrony, w tym repelentów, lub nie posiada dowodu zakupu repelentów, a zastosowanie tych środków zostało przewidziane w planie zalesienia.

1b.  Jeżeli rolnik:

1) nie zastosował indywidualnych środków ochrony, w tym repelentów, na części gruntów, na których powinien zgodnie z planem zalesienia je zastosować, lub

2) posiada dowody zakupu repelentów w ilości niewystarczającej na ich zastosowanie na części gruntów, na których powinien zgodnie z planem zalesienia je zastosować

– zwraca premię pielęgnacyjną, w części przeznaczonej na zastosowanie indywidualnych środków ochrony, w tym repelentów, wypłaconą w odniesieniu odpowiednio do gruntów, na których ich nie zastosował, lub do gruntów, na których nie mógł zastosować repelentów ze względu na ich niewystarczającą ilość, wynikającą z posiadanych dowodów zakupu.

2.  Rolnik zwraca pomoc na zalesianie w pełnej wysokości za cały okres jej pobierania, jeżeli:

1) w wyniku oceny udatności uprawy leśnej, o której mowa w § 13 ust. 10, zostało stwierdzone, że uprawa leśna jest nieudatna;

2) uprawa leśna założona na gruntach rolnych została zlikwidowana przed upływem 15 lat od dnia uzyskania pierwszej płatności na zalesianie, przy czym:

a) pomoc ta nie podlega zwrotowi w przypadku, gdy wystąpiły następujące wyjątkowe okoliczności, o których mowa w § 1 pkt 7:

– grunty zalesione zostały wywłaszczone zgodnie z przepisami o gospodarce nieruchomościami,

– dokonano scalenia gruntów objętych pomocą na zalesianie,

– wystąpiła inna okoliczność, której nie można było przewidzieć w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 albo § 15 ust. 1 pkt 2 lit. a, albo § 16 ust. 1, albo § 16a ust. 1, albo § 16b ust. 1, albo § 16c ust. 1 pkt 1, mająca wpływ na realizację tego zobowiązania i będąca wynikiem przyczyn niezależnych od rolnika,

b) w przypadku wsparcia na zalesienie nie podlega ono zwrotowi również, gdy likwidacja uprawy leśnej nastąpiła po upływie 5 lat od dnia wypłaty wsparcia na zalesienie;

2a) uprawa leśna założona na gruntach innych niż rolne została zlikwidowana przed upływem 5 lat od dnia uzyskania pierwszej płatności na zalesianie, chyba że wystąpiły następujące wyjątkowe okoliczności, o których mowa w § 1 pkt 7:

a) grunty zalesione zostały wywłaszczone zgodnie z przepisami o gospodarce nieruchomościami,

b) dokonano scalenia gruntów objętych pomocą na zalesianie,

c) wystąpiła inna okoliczność, której nie można było przewidzieć w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania, o którym mowa w § 5 ust. 1 pkt 2 lit. b albo § 15 ust. 1 pkt 2 lit. a, albo § 16 ust. 1, albo § 16a ust. 1, albo § 16b ust. 1, albo § 16c ust. 1 pkt 1, mająca wpływ na realizację tego zobowiązania i będąca wynikiem przyczyn niezależnych od rolnika;

3) przeniósł własność lub współwłasność wszystkich gruntów objętych wnioskiem o pomoc albo ich części na rzecz innego rolnika w wyniku umowy sprzedaży lub innej umowy, a rolnik, który przejął własność lub współwłasność gruntów objętych wnioskiem o pomoc, nie spełnił warunków, o których mowa w § 15 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 3 pkt 1 i 3, przy czym wsparcie na zalesienie nie podlega zwrotowi, jeżeli przeniesienie to nastąpiło po upływie 5 lat od dnia wypłaty wsparcia na zalesienie.

2a.  W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, rolnik zwraca jedynie tę część pomocy na zalesianie, która została wypłacona do tej części zalesionych gruntów, co do których zostało stwierdzone, że uprawa leśna jest nieudatna.

3.  W przypadku gdy uprawa leśna założona na gruntach rolnych została częściowo zlikwidowana przed upływem 15 lat od dnia uzyskania pierwszej płatności na zalesianie, a uprawa założona na gruntach innych niż rolne - przed upływem 5 lat od tego dnia, rolnik zwraca pomoc na zalesianie w pełnej wysokości za cały okres jej pobierania wypłaconą do gruntów, na których uprawa ta została zlikwidowana, przy czym:

1) pomoc ta nie podlega zwrotowi w przypadku, gdy wystąpiły następujące wyjątkowe okoliczności, o których mowa w § 1 pkt 7:

a) grunty zalesione zostały wywłaszczone zgodnie z przepisami o gospodarce nieruchomościami,

b) dokonano scalenia gruntów objętych pomocą na zalesianie,

c) wystąpiła inna okoliczność, której nie można było przewidzieć w dniu rozpoczęcia realizacji zobowiązania, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 3 albo § 5 ust. 1 pkt 2 lit. b, albo § 15 ust. 1 pkt 2 lit. a, albo § 16 ust. 1, albo § 16a ust. 1, albo § 16b ust. 1, albo § 16c ust. 1 pkt 1, mająca wpływ na realizację tego zobowiązania i będąca wynikiem przyczyn niezależnych od rolnika;

2) wsparcie na zalesienie nie podlega zwrotowi również, gdy częściowa likwidacja uprawy leśnej nastąpiła po upływie 5 lat od dnia wypłaty wsparcia na zalesienie.

3a.  W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 3, rolnik zwraca jedynie część pomocy na zalesianie wypłaconą do gruntów, których własność lub współwłasność została przeniesiona na rzecz innego rolnika niespełniającego warunków, o których mowa w § 15 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 3 pkt 1 i 3, przy czym wsparcie na zalesienie nie podlega zwrotowi, w przypadku gdy przeniesienie to nastąpiło po upływie 5 lat od dnia wypłaty wsparcia na zalesienie.

3b.  Zwrotu, o którym mowa w ust. 2 pkt 3, nie dokonuje się w przypadku, o którym mowa w art. 44 ust. 3 rozporządzenia nr 1974/2006 5 .

4.  Rolnik zwraca wsparcie na zalesienie w części przeznaczonej na ogrodzenie uprawy leśnej, jeżeli nie wykonał ogrodzenia części uprawy leśnej, ogrodzenie to nie zostało utrzymane do dnia, w którym upływa 5 lat od dnia wypłaty wsparcia na zalesienie, lub siatka użyta do grodzenia nie spełniała w tym okresie wymagań określonych w załączniku nr 4 do rozporządzenia, a wykonanie tego ogrodzenia zostało przewidziane w planie zalesienia.

4a.  Jeżeli grunt zalesiony przez rolnika nie jest gruntem o nachyleniu terenu powyżej 12°, a wsparcie na zalesianie lub premia pielęgnacyjna do tych gruntów zostały przyznane temu rolnikowi z tytułu dokonania zalesienia na stokach o nachyleniu terenu powyżej 12°, rolnik zwraca:

1) wsparcie na zalesienie w części stanowiącej różnicę między wysokością tego wsparcia, jaką rolnik otrzymał, a wysokością, jaką rolnik powinien otrzymać;

2) premię pielęgnacyjną w części stanowiącej różnicę między wysokością tej premii, jaką rolnik otrzymał, a wysokością, jaką rolnik powinien otrzymać, za cały okres jej pobierania.

5.  Rolnikowi nie wypłaca się pomocy na zalesianie w kolejnych latach następujących po stwierdzeniu okoliczności powodujących konieczność zwrotu tej pomocy w pełnej wysokości za cały okres jej pobierania, przy czym w przypadku określonym w ust.:

1) 2a – pomocy tej nie wypłaca się począwszy od roku, w którym upływa 6 lat od dnia złożenia wniosku o przyznanie pomocy na zalesianie, do gruntów objętych zobowiązaniem, o którym mowa w § 4 ust. 1 pkt 3, jeżeli w wyniku oceny udatności uprawy leśnej, o której mowa w § 13 ust. 10, zostało stwierdzone, że uprawa leśna jest nieudatna;

2) 3 – pomocy tej nie wypłaca się w kolejnych latach następujących po stwierdzeniu tych okoliczności do gruntów, na których uprawa leśna została zlikwidowana;

3) 3a – pomocy tej nie wypłaca się w kolejnych latach następujących po stwierdzeniu tych okoliczności do gruntów, których własność lub współwłasność została przeniesiona na rzecz innego rolnika niespełniającego warunków, o których mowa w § 15 ust. 1 pkt 1 i 2 oraz ust. 3 pkt 1 i 3.

6.  (uchylony).

6a.  W przypadku stwierdzenia okoliczności, o których mowa w ust. 4a, premii pielęgnacyjnej w części stanowiącej różnicę między wysokością tej premii, jaką rolnik otrzymał, a wysokością, jaką rolnik powinien otrzymać, nie wypłaca się rolnikowi w kolejnych latach.

7.  W przypadkach, o których mowa w ust. 5-6a, kierownik biura powiatowego Agencji odmawia, w drodze decyzji, wypłaty pomocy na zalesianie”.

Źródła:

1. Ustawa z dnia 20 grudnia 1990 r. o ubezpieczeniu społecznym rolników - Dz.U. 1991 nr 7 poz. 24
2. Ustawa z dnia 11 kwietnia 2003 r. o kształtowaniu ustroju rolnego - Dz.U. 2003 nr 64 poz. 592
3. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 28 stycznia 2009 r. sygn. akt I UK 202/08
4. Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 12 lutego 2015 r., sygn. akt I UK 222/14
5. Wyrok Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2007 r., sygn. akt I UK 139/07

Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej  ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.