• Autor: Katarzyna Siwiec
Moja babcia zgodnie z wypisem z rejestru gruntów jest w posiadaniu 3 działek (grunty orne i las) i jest to władanie na zasadach posiadania samoistnego. Chcielibyśmy się dowiedzieć, w jaki sposób przeprowadzić postępowanie, aby stała się ich właścicielem? Poprzednim właścicielem nieruchomości był ojciec babci (nie żyje) – był rolnikiem i uprawiał je do swojej śmierci. Około roku 1961 przekazał je babci, nie ma na to żadnego dokumentu potwierdzającego (aktu własności). W związku z tym, iż babcia przeprowadziła się w inny rejon, działkami tymi zajmowała się dalsza rodzina i tak jest do dnia dzisiejszego. Obecnie z rodzeństwa babci żyje tylko siostra, która nie jest w stanie potwierdzić przed sądem tego przebiegu zdarzeń ze względu na stan zdrowia. W jaki sposób przeprowadzić postępowanie uwłaszczeniowe, jakie argumenty przytoczyć, jak sąd się może zapatrywać na taki stan faktyczny? Jednocześnie chciałabym zaznaczyć że, babcia ze względu na swój wiek nie pamięta okoliczności przekazania jej tych gruntów oraz nie ma świadków na to.
Zgodnie z ustawą o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, konkretnie art. 1, „nieruchomości wchodzące w skład gospodarstw rolnych, zwane dalej »nieruchomościami«, i znajdujące się w dniu wejścia w życie ustawy w samoistnym posiadaniu rolników stają się z mocy samego prawa własnością tych rolników, jeżeli oni sami lub ich poprzednicy objęli te nieruchomości w posiadanie na podstawie zawartej bez prawem przewidzianej formy umowy sprzedaży, zamiany, darowizny, umowy o dożywocie lub innej umowy o przeniesienie własności, o zniesienie współwłasności albo umowy o dział spadku”.
Rolnicy, którzy do dnia wejścia w życie niniejszej ustawy posiadają nieruchomości jako samoistni posiadacze nieprzerwanie od lat pięciu, stają się z mocy samego prawa właścicielami tych nieruchomości, chociażby nie zachodziły warunki określone w ust. 1. Jeżeli jednak uzyskali posiadanie w złej wierze, nabycie własności następuje tylko wtedy, gdy posiadanie trwało co najmniej przez lat dziesięć.
Aby móc się uwłaszczyć, Pani babcia musiała na dzień 4 listopada 1971 roku albo być rolnikiem i wykazać, że otrzymała darowiznę (nie musi być aktu notarialnego w zasadzie choć pisemna forma darowizny), albo na 10 lat wstecz (trzeba bowiem przyjąć złą wiarę), czyli od 4 listopada 1961 roku jako rolnik posiadać nieprzerwanie gospodarstwo rolne.
Zobacz również: Przejęcie działki przez zasiedzenie
Aby był mowa o gospodarstwie rolnym, działki musiały mieć w okresie od 28 listopada1964 r. do 22 grudnia 1971 r. obszar przynajmniej 0,2 ha,a następnie – 0,5 ha, zakładam, że tyle miały. Dodam, ze zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego z dnia 24 września 2008 r., sygn. akt II CSK 119/08, przepis art. 1 ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych może dotyczyć działki leśnej wtedy, gdy w dniu 4 listopada 1971 r., tj. dniu wejścia w życie tej ustawy, działka ta wchodziła w skład gospodarstwa rolnego jej samoistnego posiadacza, co ma miejsce wówczas, gdy działka ta stanowiła lub mogła stanowić z inną bądź innymi nieruchomościami rolnymi samoistnego posiadacza zorganizowaną całość gospodarczą w postaci gospodarstwa rolnego.
Nie wiem natomiast, czy Pani babcia była rolnikiem, bo nim musiała być bezwzględnie, aby była szansa uwłaszczenia. Bardzo szczegółowo mówi o tym postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 29 maja 2008 r., sygn. akt II CSK 72/08, podkreślając, że nie każdy samoistny posiadacz nieruchomości rolnej może ubiegać się o stwierdzenie nabycia własności z mocy samego prawa na podstawie art. 1 ustawy z 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych, lecz tylko ten, który charakteryzuje się przymiotem „rolnika”. Rolnikiem w rozumieniu ustawy z 1971 r. o uregulowaniu własności gospodarstw rolnych jest osoba, która w dniu 4 listopada 1971 r. legitymowała się kwalifikacjami rolniczymi o charakterze praktycznym bądź teoretycznym, względnie osobiście lub przy pomocy członków rodziny (pozostających z nią we wspólności domowej) prowadziła indywidualne gospodarstwo rolne, z tym nawet zastrzeżeniem, że praca w tym gospodarstwie nie musiała stanowić dla niej stałego zatrudnienia i wyłącznego źródła utrzymania.
Niezależnie od spełnienia powyższych przesłanek przesłanki uwłaszczenia istniejące na dzień 4 listopada 1971 roku należy udowodnić i to obciążać będzie w całości Pani babcię, niezależnie od jej wieku i stanu zdrowia. Trzeba przedstawić dowody, że babcia była rolnikiem i samoistnym posiadaczem jednocześnie. Zawsze udowodnieniu służą zeznania świadków, taka jest niestety rzeczywistość. Siostra babci, czyli osoba sparaliżowana, może zostać przesłuchana w domu, nie musi koniecznie stawić się w sądzie, więc to nie jest okoliczność wyłączająca zawnioskowanie jej jako świadka. Zdarzają się w praktyce sytuacje, gdy sędzia udaje się do świadka, a nie świadek do sądu, więc nie jest to przeszkodą. Art. 235 Kodeksu postępowania cywilnego mówi bowiem wyraźnie, że postępowanie dowodowe odbywa się przed sądem orzekającym, chyba że sprzeciwia się temu charakter dowodu albo wzgląd na poważne niedogodności lub niewspółmierność kosztów w stosunku do przedmiotu sporu. W takich wypadkach sąd orzekający zleci przeprowadzenie dowodu jednemu ze swych członków (sędzia wyznaczony) albo innemu sądowi (sąd wezwany).
Może istnieją jakieś dowody z dokumentów typu potwierdzenia zapłaty podatku przez babcię itd. Ale one będą miały tylko znaczenie pomocnicze. Przesłuchanie babci i jej siostry daje jakąś szansę na uwłaszczenie, bez przeprowadzenia tych dowodów, przykro mi, ale w mojej ocenie szans nie ma.
Zobacz również: Po jakim czasie dzierżawa przechodzi na własność?
Nie znalazłeś odpowiedzi na swoje pytania? Opisz nam swoją sprawę wypełniając formularz poniżej ▼▼▼ Zadanie pytania do niczego nie zobowiązuje.
Zapytaj prawnika - porady prawne online
O autorze: Katarzyna Siwiec
Radca prawny, absolwentka wydziału prawa Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. Od 17 lat pracująca w zawodzie prawnika i udzielająca porad prawnych, od 2010 roku prowadzi własną kancelarię. Specjalizuje się w obsłudze prawnej zarówno przedsiębiorców z różnych branż, jak i osób fizycznych.
Zapytaj prawnika
